การวินิจฉัยภาวะไม่มีตัวอสุจิ และทางเลือกการรักษาที่เหมาะสม

ภาวะมีบุตรยาก เป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบต่อคู่สมรสหลายคู่ โดยหนึ่งในสาเหตุหลักของปัญหานี้ คือภาวะ Azoospermia หรือ ภาวะที่ผู้ชายไม่มีตัวอสุจิในน้ำเชื้อ หรือมีอสุจิผิดปกติ ซึ่งเป็นปัญหาที่ต้องได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้อง เพื่อเพิ่มโอกาสในการมีบุตรให้สำเร็จ บทความนี้จะช่วยให้คุณเข้าใจถึงสาเหตุ อาการ และทางเลือกการรักษา โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การผ่าตัดเก็บอสุจิ ที่ช่วยเปิดโอกาสใหม่ให้มีบุตรได้ในอนาคต

Azoospermia คืออะไร?

Azoospermia คือ ภาวะไม่มีตัวอสุจิในน้ำเชื้อ ซึ่งส่งผลให้ไม่สามารถตั้งครรภ์ตามธรรมชาติได้ ภาวะนี้แบ่งออกได้เป็น 2 ประเภทหลัก คือ

Obstructive Azoospermia (ไม่มีตัวอสุจิจากการอุดตัน)

ภาวะนี้เกิดขึ้นเมื่อมีการอุดตันในท่อนำอสุจิ ซึ่งเป็นท่อที่ทำหน้าที่นำอสุจิจากอัณฑะไปยังท่อปัสสาวะ ในกรณีนี้อัณฑะยังคงสามารถผลิตนำเชื้อได้ตามปกติ แต่ไม่มีตัวอสุจิออกมา เนื่องจากท่อนำอสุจิถูกอุดตัน 

Non-obstructive Azoospermia (ภาวะผลิตอสุจิต่ำ หรือไม่มีการผลิต)

ภาวะนี้เกิดขึ้นเมื่ออัณฑะไม่สามารถผลิตอสุจิได้ตามปกติ โดยอาจเกิดจากปัญหาฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับการผลิตอสุจิ หรืออาจเป็นผลจากการที่เนื้อเยื่อในอัณฑะไม่ทำงานอย่างเต็มที่ ซึ่งทำให้ไม่สามารถผลิตอสุจิได้ หรือผลิตอสุจิในปริมาณที่น้อยมาก 

สัญญาณและอาการของภาวะไม่มีตัวอสุจิและอสุจิผิดปกติ

ภาวะไม่มีตัวอสุจิหรืออสุจิผิดปกติอาจไม่แสดงอาการใด ๆ เลยในบางราย และมักถูกพบเมื่อตรวจหาสาเหตุของภาวะมีบุตรยาก อย่างไรก็ตาม ในบางรายอาจมีอาการที่เกี่ยวข้อง เช่น ความผิดปกติของฮอร์โมนหรือการทำงานของระบบสืบพันธุ์ เช่น ฮอร์โมนเพศชายต่ำ ซึ่งอาจส่งผลให้ความต้องการทางเพศลดลง หรือมีลักษณะความเป็นเพศชายลดลง เช่น หนวดเคราบางลง เป็นต้น

สาเหตุของ Azoospermia และภาวะอสุจิผิดปกติ

การอุดตันของท่อนำอสุจิ

ท่อนำอสุจิเป็นท่อที่มีหน้าที่นำอสุจิจากอัณฑะไปยังท่อปัสสาวะและออกจากร่างกายหากมีการหลั่งออกมา การอุดตันในท่อนำอสุจิสามารถเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ เช่น

• การติดเชื้อ : การติดเชื้อที่ระบบสืบพันธุ์ เช่น เยื่อหุ้มอัณฑะอักเสบ (Orchitis) หรือ การติดเชื้อจากโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ (STDs) อาจทำให้ท่ออสุจิอุดตัน
• การบาดเจ็บ : การบาดเจ็บที่บริเวณอัณฑะหรือท่อนำอสุจิจากอุบัติเหตุหรือการผ่าตัดในบริเวณนั้น ๆ
• การผ่าตัด : การผ่าตัดที่เกี่ยวข้องกับระบบสืบพันธุ์ เช่น การผ่าตัดขาหนีบ หรือ ผ่าตัดท่อนำอสุจิที่มีปัญหา อาจทำให้เกิดการอุดตันภายในท่อได้

ความผิดปกติของฮอร์โมน

ฮอร์โมนเป็นส่วนสำคัญในการควบคุมการผลิตอสุจิในร่างกาย หากมีปัญหาฮอร์โมนใด ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการผลิตอสุจิ จะส่งผลต่อการทำงานของระบบสืบพันธุ์

• ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนต่ำ : ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน เป็นฮอร์โมนที่มีบทบาทสำคัญในการผลิตอสุจิ หากมีระดับฮอร์โมนนี้ต่ำเกินไป ก็อาจทำให้การผลิตอสุจิล้มเหลว หรืออสุจิที่ผลิตออกมามีปริมาณต่ำและคุณภาพไม่ดี
• ฮอร์โมน FSH (Follicle-Stimulating Hormone) : ฮอร์โมนนี้ช่วยกระตุ้นการผลิตอสุจิ หากฮอร์โมนนี้มีปริมาณผิดปกติ เช่น สูงเกินไปหรือต่ำเกินไป ก็อาจทำให้การผลิตอสุจิล้มเหลวได้

ผลกระทบจากยาบางชนิด หรือสารพิษในสิ่งแวดล้อม

หลายปัจจัยจากภายนอก สามารถส่งผลกระทบต่อการผลิตอสุจิได้ โดยเฉพาะยาบางชนิดและสารพิษในสิ่งแวดล้อม

• ยาบางชนิด : ยาบางประเภท เช่น ยาคีโม (Chemotherapy) หรือยารักษาโรคที่เกี่ยวข้องกับฮอร์โมนหรือการติดเชื้อ อาจทำลายเซลล์อสุจิหรือทำให้ผลิตอสุจิได้น้อย
• สารพิษในสิ่งแวดล้อม : การสัมผัสกับสารเคมี เช่น สารเคมีในโรงงาน การใช้ยาฆ่าแมลง หรือสารพิษจากมลพิษทางอากาศ อาจมีผลกระทบต่อการผลิตอสุจิได้

ปัญหาทางพันธุกรรมหรือความผิดปกติของอัณฑะ

บางกรณีอาจเกิดจากความผิดปกติทางพันธุกรรมที่ส่งผลต่อการผลิตอสุจิ หรือการทำงานของอัณฑะ เช่น

• Klinefelter syndrome : เป็นความผิดปกติทางพันธุกรรมที่ทำให้ผู้ชายที่มีโครโมโซม X เพิ่มขึ้นจากปกติ ซึ่งอาจส่งผลให้การผลิตอสุจิผิดปกติ หรือไม่สามารถผลิตได้
• ความผิดปกติของอัณฑะ : บางครั้งการพัฒนาอัณฑะอาจผิดปกติ หรือมีการทำงานที่ไม่สมบูรณ์ ซึ่งส่งผลให้ไม่สามารถผลิตอสุจิได้ตามปกติ

การวินิจฉัยภาวะไม่มีตัวอสุจิ

การตรวจน้ำอสุจิ (Semen Analysis)

การตรวจน้ำอสุจิ เป็นขั้นตอนแรกที่สำคัญในการประเมินปริมาณและคุณภาพของอสุจิในน้ำหลั่ง เพื่อตรวจสอบว่ามีอสุจิหรือไม่ และหากมีอสุจิ จะต้องประเมินความสมบูรณ์ของอสุจิ เช่น การเคลื่อนไหว รูปร่าง และจำนวนอสุจิ

การตรวจฮอร์โมนในเลือด

การตรวจฮอร์โมน เช่น ฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน (Testosterone) และ FSH (Follicle-Stimulating Hormone) ช่วยประเมินระบบการผลิตอสุจิ หากพบระดับฮอร์โมนผิดปกติ อาจบ่งชี้ถึงสาเหตุของการไม่มีตัวอสุจิ เช่น ภาวะฮอร์โมนไม่สมดุล หรือปัญหาที่อัณฑะ

การตรวจภาพอวัยวะเพศและท่อนำอสุจิด้วยการอัลตราซาวนด์

การตรวจอัลตราซาวนด์เป็นวิธีที่ใช้ในการประเมินท่อหรือตัวอัณฑะที่เกี่ยวข้องกับการนำอสุจิ หากพบการอุดตันในท่อ หรือความผิดปกติของอวัยวะเพศ จะสามารถช่วยระบุสาเหตุของภาวะไม่มีน้ำอสุจิได้

การเก็บตัวอย่างอสุจิด้วยวิธีผ่าตัดเก็บอสุจิ

หากการตรวจน้ำอสุจิไม่พบอสุจิเลย อาจต้องใช้วิธีผ่าตัดเก็บอสุจิ (Sperm Retrieval Surgery) ซึ่งเป็นการนำตัวอย่างอสุจิออกจากอัณฑะโดยตรง หรือจากเนื้อเยื่อในอัณฑะ เพื่อใช้ในการรักษาด้วยการทำ ICSI ในกรณีที่ไม่มีอสุจิในน้ำหลั่ง

การตรวจวินิจฉัยภาวะไม่มีตัวอสุจิด้วยวิธีต่าง ๆ เหล่านี้ ช่วยให้แพทย์สามารถหาสาเหตุได้อย่างแม่นยำ และเลือกวิธีการรักษาที่เหมาะสมที่สุดต่อไป

 

ทางเลือกในการรักษาภาวะ Azoospermia และอสุจิผิดปกติ

การรักษาด้วยยาและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ

บางกรณีของภาวะ Azoospermia หรืออสุจิผิดปกติ อาจสามารถรักษาด้วยการใช้ยา โดยเฉพาะในกรณีที่มีปัญหาด้านฮอร์โมน เช่น การใช้ยาฮอร์โมนเพื่อกระตุ้นการผลิตอสุจิ ในกรณีที่มีระดับฮอร์โมนไม่สมดุล นอกจากนี้ การปรับพฤติกรรมสุขภาพ เช่น การเลิกสูบบุหรี่ การลดแอลกอฮอล์ และการคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม ก็สามารถช่วยปรับปรุงคุณภาพของอสุจิได้เช่นกัน

การผ่าตัดเพื่อแก้ไขท่อนำอสุจิอุดตัน

ในกรณีที่ท่อนำอสุจิอุดตัน ซึ่งทำให้ไม่สามารถหลั่งอสุจิออกมาได้ การผ่าตัดเพื่อเปิดการอุดตันในท่อนำอสุจิ จะช่วยให้อสุจิกลับมาไหลได้ตามปกติ การผ่าตัดนี้มักทำโดยการใช้กล้องส่องเพื่อตัด หรือแก้ไขการอุดตันในท่อนำอสุจิ ซึ่งจะช่วยเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ตามธรรมชาติ หากอัณฑะยังคงสามารถผลิตอสุจิได้

การใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ เช่น IVF และ ICSI ร่วมกับการเก็บอสุจิ

หากไม่สามารถหลั่งอสุจิออกมาได้หรือคุณภาพของอสุจิไม่ดีพอ การใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ เช่น IVF (In Vitro Fertilization) หรือ ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection) ร่วมกับการเก็บอสุจิจากอัณฑะ เป็นทางเลือกที่ช่วยเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ให้สำเร็จได้ 

ทำไมการปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญจึงสำคัญ?

การปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ เป็นสิ่งสำคัญสำหรับคู่รักที่เผชิญกับปัญหาภาวะมีบุตรยาก เพราะแพทย์จะช่วยวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริงของปัญหา และวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับสภาพร่างกายของแต่ละบุคคล ซึ่งจะช่วยเพิ่มโอกาสสำเร็จในการตั้งครรภ์ โดยเฉพาะการใช้เทคนิคทางการแพทย์ อย่าง IVF หรือ ICSI ที่สามารถแก้ไขปัญหาภาวะสืบพันธุ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ 

นอกจากนี้ แพทย์ยังสามารถให้คำแนะนำเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับการมีบุตรและติดตามผลการรักษาอย่างใกล้ชิด เพื่อให้แน่ใจว่าแต่ละขั้นตอนจะเป็นไปอย่างราบรื่น และปลอดภัยสำหรับทั้งคู่รักและทารกในอนาคต

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

Q : Azoospermia คืออะไร?

A : Azoospermia คือ ภาวะไม่มีตัวอสุจิในขณะหลั่ง มีทั้งแบบอุดตันและแบบไม่มีการผลิตอสุจิ

Q : จะรู้ได้อย่างไรว่าไม่มีตัวอสุจิ?

A : สามารถรู้ได้จากการตรวจน้ำอสุจิที่ห้องแล็บ

Q : การผ่าตัดเก็บอสุจิ คืออะไร?

A : เป็นการเก็บอสุจิจากอัณฑะโดยตรงในกรณีที่ไม่มีน้ำอสุจิ เพื่อใช้ร่วมกับเทคนิคช่วยเจริญพันธุ์

หากคุณกำลังเผชิญกับปัญหาภาวะไม่มีตัวอสุจิ หรืออสุจิผิดปกติ สามารถปรึกษาทีมแพทย์ผู้เชี่ยวชาญได้ที่ VFC Center ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร (V Fertility Center) เพื่อรับคำแนะนำและการรักษาที่ตรงจุด พร้อมบริการผ่าตัดเก็บอสุจิ เพื่อเพิ่มโอกาสในการมีบุตรอย่างมั่นใจ

 

บทความโดย นายแพทย์วรวัฒน์ ศิริปุณย์

ติดต่อสอบถามหรือนัดหมายแพทย์ ได้ที่

VFC ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร 

Hotline: 082-903-2035 

LINE Official: @vfccenter