ผู้ชายเป็นหมัน มีลักษณะอย่างไร? และกระบวนการตรวจวินิจฉัย

เมื่อพูดถึงปัญหาเกี่ยวกับการเป็นหมันหลายคนอาจสงสัยว่า ผู้ชายเป็นหมันจะมีอสุจิหรือไม่ ? เพื่อสร้างความเข้าใจที่ถูกต้องของภาวะผู้ชายเป็นหมันว่ามีลักษณะอย่างไร ? บทความนี้จะพาไปไขข้อสงสัยกัน 

ในความเป็นจริง สภาวะความเป็นหมันของผู้ชาย ไม่สามารถสังเกตเห็นได้ด้วยตาเปล่า อีกทั้งผู้ชายที่เป็นหมันยังสามารถมีเพศสัมพันธ์และหลั่งน้ำเชื้อได้ตามปกติ เพียงแต่ว่าในน้ำเชื้ออาจจะไม่มีตัวอสุจิ หรือมีจำนวนน้อยเกินกว่าจะทำให้เกิดการปฏิสนธิ ซึ่งสาเหตุอาจเกิดจากการที่ร่างกายไม่สามารถสร้างอสุจิได้ หรือมีปัญหาที่ท่อนำอสุจิ ทำให้ตัวอสุจิไม่สามารถเคลื่อนตัวออกมาได้ นำไปสู่ภาวะการมีบุตรยากในผู้ชาย หรือปัญหาที่ทำให้ไม่สามารถมีบุตรได้โดยวิธีการทางธรรมชาติ 

ผู้ชายเป็นหมันเกิดจากอะไร?

หนึ่งในคำถามแรกที่หลายคนสงสัย คือการเป็นหมันเกิดจากอะไร ซึ่งภาวะเป็นหมันในผู้ชายสามารถเกิดได้จากหลากหลายสาเหตุ ตั้งแต่ปัจจัยทางกายภาพไปจนถึงปัจจัยทางพันธุกรรม และการเจ็บป่วย แต่ที่มักพบบ่อยมีดังนี้

อายุมากขึ้น

ถึงแม้ว่าผู้ชายจะสามารถผลิตอสุจิได้ตลอดชีวิต แต่เมื่ออายุมากขึ้นจะส่งผลให้คุณภาพของอสุจิลดลง ทั้งในแง่ของจำนวน ความเร็ว และรูปร่างที่ผิดปกติ โดยเฉพาะหลังอายุ 40 ปีขึ้นไป ซึ่งการเคลื่อนไหวที่ลดลงของอสุจิ จะทำให้โอกาสเกิดการปฏิสนธิน้อยลง

น้ำหนักตัวที่มากขึ้น

ภาวะอ้วน หรือน้ำหนักตัวที่มากเกินไปอาจทำให้อุณหภูมิในร่างกายสูงขึ้น โดยเฉพาะบริเวณถุงอัณฑะ ซึ่งส่งผลเสียต่อกระบวนการสร้างอสุจิ นอกจากนี้ยังอาจไปรบกวนความสมดุลของฮอร์โมนเพศชาย ส่งผลให้เกิดการลดระดับของฮอร์โมนเทสโทสเตอโรน ซึ่งเป็นฮอร์โมนสำคัญต่อการผลิตอสุจิ

พฤติกรรมการใช้ชีวิต

ไลฟ์สไตล์การใช้ชีวิตประจำวันสามารถส่งผลเสียต่อภาวะเจริญพันธุ์ เช่น 

• การสูบบุหรี่ เนื่องจากนิโคตินและสารเคมีในบุหรี่จะทำลายดีเอ็นเอของอสุจิ ทำให้เกิดความผิดปกติ อีกทั้งยังลดการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะเพศ ส่งผลให้ประสิทธิภาพในการผลิตอสุจิลดน้อยลง
• การดื่มแอลกอฮอล์ โดยแอลกอฮอล์จะเข้าไปลดจำนวนอสุจิ รวมถึงทำให้การเคลื่อนไหวของอสุจิช้าลง และอาจนำไปสู่ปัญหาการแข็งตัวของอวัยวะเพศ
• การดื่มคาเฟอีน โดยเฉพาะการดื่มในปริมาณมาก ซึ่งอาจส่งผลต่อจำนวนและคุณภาพของอสุจิ

ตรวจเช็กสุขภาพเพื่อหาสาเหตุของภาวะความเป็นหมันของผู้ชาย ได้ที่นี่ 

ความผิดปกติของอวัยวะในระบบสืบพันธุ์

โดยเป็นปัญหาทางกายภาพที่มองไม่เห็น ซึ่งสามารถส่งผลต่อการผลิต หรือการส่งผ่านอสุจิได้ เช่น

• ภาวะหลอดเลือดขอด (Varicocele) ซึ่งเกิดจากเส้นเลือดดำที่อัณฑะขยายตัวผิดปกติ ทำให้อุณหภูมิของอัณฑะสูงขึ้น ส่งผลเสียต่อการสร้างอสุจิ
• การอุดตันของท่อนำอสุจิ ที่อาจเกิดจากการติดเชื้อ การบาดเจ็บ หรือความผิดปกติแต่กำเนิด ทำให้ตัวอสุจิไม่สามารถเคลื่อนออกมาได้
• อัณฑะไม่ลงถุง (Cryptorchidism) ซึ่งเป็นภาวะที่อัณฑะไม่เคลื่อนลงมาในถุงอัณฑะตั้งแต่แรกเกิด

การได้รับบาดเจ็บที่อวัยวะเพศอย่างรุนแรง

เช่น อุบัติเหตุ หรือการผ่าตัด อาจส่งผลกระทบต่อโครงสร้างและการทำงานของอวัยวะสืบพันธุ์ ทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น หลอดน้ำเชื้ออุดตัน หรือความผิดปกติของอัณฑะ ซึ่งอาจนำไปสู่ภาวะมีบุตรยากได้

ปัญหาทางด้านจิตใจ

สภาวะทางจิตใจ ล้วนส่งผลต่อภาวะเจริญพันธุ์ทั้งทางตรงและทางอ้อม เช่น ความเครียดที่ส่งผลให้ระดับฮอร์โมนคอร์ติซอลสูงขึ้น ซึ่งรบกวนการผลิตฮอร์โมนเพศ หรือความวิตกกังวลที่อาจนำไปสู่ปัญหาการหลั่งเร็วหรือการไม่สามารถหลั่งน้ำอสุจิได้

ผู้ชายเป็นหมัน มีลักษณะอย่างไร?

ตามปกติแล้วผู้ชายที่เป็นหมันจะไม่มีลักษณะเฉพาะที่สามารถสังเกตเห็นได้อย่างชัดเจน แต่อาจมีสัญญาณที่ต้องสังเกต เช่น

• ปริมาณน้ำเชื้อที่ออกมาน้อยกว่าปกติ หรือมีความเหลวเจือจางผิดปกติ แม้ว่าจะไม่ได้มีกิจกรรมทางเพศบ่อยนัก
• ปัญหาเกี่ยวกับการมีเพศสัมพันธ์ เช่น อาการสมรรถภาพทางเพศเสื่อม หรือปัญหาการหลั่งอสุจิ
• อาการผิดปกติทางกายภาพของระบบสืบพันธุ์ เช่น อาการปวดอัณฑะ บวม หรือมีก้อน

อย่างไรก็ตาม ปัจจัยสำคัญที่บ่งบอกถึงคุณภาพของอสุจิคือผลการตรวจวิเคราะห์ ดังนี้

• จำนวนอสุจิ หากมีจำนวนน้อยเกินไป อาจส่งผลต่อโอกาสในการปฏิสนธิ
• ความเคลื่อนไหวของอสุจิ อสุจิต้องมีความสามารถในการเคลื่อนที่เพื่อว่ายไปยังไข่ หากอสุจิเคลื่อนที่ช้าหรือไม่เคลื่อนที่เลย จะส่งผลต่อการปฏิสนธิเป็นไปได้ยาก
• รูปร่างของอสุจิ อสุจิที่มีรูปร่างผิดปกติ เช่น หัวเล็ก หัวใหญ่ หางบิดเบี้ยว จะมีโอกาสในการปฏิสนธิน้อยลง
• ปริมาณของน้ำเชื้อ ปริมาณน้ำเชื้อที่น้อยเกินไป อาจบ่งบอกถึงปัญหาในการผลิตอสุจิ
• ความหนืดของน้ำเชื้อ น้ำเชื้อที่หนืดเกินไป อาจทำให้การเคลื่อนที่ของอสุจิเป็นไปได้ยาก

วิธีเช็กภาวะหมันชาย

ภาวะหมันในผู้ชายสามารถตรวจสอบได้ด้วยวิธีการวิเคราะห์คุณภาพอสุจิ ซึ่งเป็นวิธีที่แม่นยำและเป็นที่ยอมรับทางการแพทย์ โดยมีขั้นตอนและรายละเอียดดังนี้

การเก็บตัวอย่างอสุจิ

• ผู้ชายจะต้องงดการหลั่งน้ำอสุจิ 2-7 วันก่อนวันตรวจ เพื่อให้ได้ปริมาณและความเข้มข้นของอสุจิที่เพียงพอสำหรับการวินิจฉัย
• เก็บตัวอย่างอสุจิด้วยตนเอง โดยเก็บใส่ภาชนะสะอาดที่ทางโรงพยาบาลจัดเตรียมให้
• นำส่งตัวอย่างให้ห้องปฏิบัติการภายใน 1 ชั่วโมงหลังเก็บ เพื่อรักษาคุณภาพของตัวอย่าง

การวิเคราะห์คุณภาพอสุจิ

แพทย์จะทำการตรวจวิเคราะห์อสุจิ โดยพิจารณาปัจจัยสำคัญต่าง ๆ ดังนี้

• ปริมาณน้ำอสุจิ (Volume) ควรมีปริมาณอย่างน้อย 1.5 มิลลิลิตรต่อการหลั่ง 1 ครั้ง
• ความเข้มข้นของอสุจิ (Concentration) ต้องมีจำนวนอสุจิไม่ต่ำกว่ามาตรฐานที่กำหนด เช่น 15 ล้านตัวต่อมิลลิลิตร
• การเคลื่อนไหวของอสุจิ (Motility) โดยต้องตรวจดูว่าอสุจิมีการเคลื่อนที่อย่างมีประสิทธิภาพหรือไม่
• รูปร่างของอสุจิ (Motility) โดยพิจารณาลักษณะรูปร่างทั้งส่วนหัว ลำตัว และหาง ว่ามีความสมบูรณ์หรือไม่ 

ตรวจคุณภาพอสุจิ เพื่อหาสภาวะความเป็นหมัน ได้ที่นี่

การเตรียมตัวก่อนเข้ารับการตรวจ

• พักผ่อนให้เพียงพอและหลีกเลี่ยงความเครียดก่อนวันตรวจ
• งดดื่มแอลกอฮอล์และสูบบุหรี่อย่างน้อย 2-3 วันก่อนตรวจ
• แจ้งแพทย์หากกำลังรับประทานยาใด ๆ เนื่องจากยาบางชนิดอาจส่งผลต่อคุณภาพอสุจิ

ผู้ชายเป็นหมัน มีลูกได้หรือไม่?

คำถามนี้เป็นสิ่งที่คู่รักหลายคนกังวลใจ คำตอบคือ ผู้ชายที่เป็นหมันยังมีโอกาสที่จะมีลูกได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสาเหตุและระดับความรุนแรงของปัญหา ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการวินิจฉัยอย่างละเอียดโดยแพทย์

ทั้งนี้ ภาวะมีบุตรยากในผู้ชายไม่ได้หมายถึงการหมดโอกาสในการมีลูกเสมอไป แต่หมายถึงความสามารถในการทำให้คู่ชีวิตตั้งครรภ์ลดลง โดยสามารถแบ่งกรณีออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ๆ คือ

• กลุ่มที่มีการผลิตอสุจิ แต่คุณภาพไม่ดี อสุจิที่ได้มีจำนวนน้อยเกินไป และเคลื่อนไหวได้ไม่ดี หรือมีรูปร่างผิดปกติ แพทย์อาจแนะนำให้ใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ (Assisted Reproductive Technology – ART) ในการรักษา เช่น

• การฉีดอสุจิเข้าโพรงมดลูก (IUI) เป็นการคัดเลือกอสุจิที่มีคุณภาพดีที่สุด และฉีดเข้าไปในโพรงมดลูกของฝ่ายหญิงในช่วงเวลาที่เหมาะสม
• การทำอิ๊กซี่ (ICSI) เป็นวิธีที่นิยมที่สุดในปัจจุบัน โดยแพทย์จะใช้เข็มขนาดเล็กฉีดอสุจิเพียงตัวเดียวเข้าไปในไข่โดยตรง เพื่อให้เกิดการปฏิสนธิ และจึงนำไปเพาะเลี้ยงต่อในห้องปฏิบัติการ ซึ่งเป็นวิธีที่เพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ได้สูงมาก แม้ฝ่ายชายจะมีจำนวนอสุจิน้อย

• กลุ่มที่ร่างกายไม่สามารถผลิตอสุจิได้ หรือมีการอุดตัน โดยผู้ชายในกลุ่มนี้อาจจะไม่มีตัวอสุจิในน้ำเชื้อเลย แต่ยังมีโอกาสที่อสุจิจะถูกสร้างขึ้นในอัณฑะได้ ซึ่งแพทย์สามารถใช้วิธีผ่าตัดเพื่อเก็บตัวอสุจิมาใช้ในการทำ ICSI ได้ โดยวิธีที่นิยมใช้ คือ

• การเก็บอสุจิจากอัณฑะ (TESE) เป็นการผ่าตัดขนาดเล็กเพื่อนำเนื้อเยื่อจากอัณฑะออกมา แล้วนำไปหาตัวอสุจิในห้องปฏิบัติการ
• การดูดอสุจิจากท่ออัณฑะ (PESA) ใช้เข็มขนาดเล็กดูดของเหลวจากท่ออัณฑะเพื่อหาตัวอสุจิในกรณีที่มีการอุดตัน

ปรึกษาแพทย์เฉพาะทางเพื่อวางแผนเพิ่มโอกาสในการมีบุตรได้ที่นี่

แม้จะอยู่ในภาวะเป็นหมัน แต่ใช่ว่าจะไม่สามารถมีลูกได้เสมอไป เพราะด้วยความก้าวหน้าทางการแพทย์ในปัจจุบัน ทำให้มีทางเลือกในการรักษาที่หลากหลายและมีประสิทธิภาพสูง หากคุณและคู่รักกำลังประสบปัญหานี้ การเข้ารับคำปรึกษาจากแพทย์ผู้ชำนาญการจึงเป็นขั้นตอนที่สำคัญที่สุดในการวางแผนครอบครัว

ติดต่อสอบถามหรือนัดหมายแพทย์ได้ที่

VFC ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร

Hotline: 082-903-2035 

LINE Official: @vfccenter