ไมโครพลาสติกคืออะไร และส่งผลต่อสุขภาพการเจริญพันธุ์อย่างไร?

ไมโครพลาสติกคือเศษพลาสติกขนาดเล็กที่พบได้ในอาหาร น้ำ และอากาศรอบตัวเรา และด้วยความที่มีขนาดเล็กจนมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ทำให้สามารถเข้าสู่ร่างกายและสะสมในอวัยวะต่าง ๆ จนส่งผลกระทบต่อระบบร่างกาย รวมถึงสุขภาพการเจริญพันธุ์ของทั้งฝ่ายชายและฝ่ายหญิง การเข้าใจว่าไมโครพลาสติกมาจากแหล่งใด เข้าสู่ร่างกายได้อย่างไร จะช่วยให้เราป้องกันและลดความเสี่ยงที่เกิดกับสุขภาพได้ บทความนี้จึงรวบรวมข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับไมโครพลาสติกและแนวทางดูแลตัวเองเพื่อเพิ่มโอกาสการมีบุตรให้ประสบความสำเร็จยิ่งขึ้น 

นัดหมายพูดคุยกับสูตินรีแพทย์เพื่อปรึกษาและวางแผนการตั้งครรภ์

ไมโครพลาสติกคืออะไร?

ไมโครพลาสติก (Microplastic) คือเศษพลาสติกขนาดเล็กมากที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางน้อยกว่า 5 มิลลิเมตร ซึ่งเล็กจนบางครั้งมองด้วยตาเปล่าไม่เห็น พลาสติกเหล่านี้อาจเกิดจากการแตกตัวของขยะพลาสติกชิ้นใหญ่ หรือถูกผลิตขึ้นมาโดยตรงเพื่อใช้ในอุตสาหกรรมและสินค้าอุปโภคบริโภค ด้วยความที่มีขนาดเล็ก ทำให้ไมโครพลาสติกสามารถปนเปื้อนอยู่ในสภาพแวดล้อมรอบตัวเรา ไม่ว่าจะเป็นน้ำที่เราดื่ม อากาศที่เราหายใจ รวมถึงอาหารที่เรารับประทานเข้าไปในทุกวัน

แหล่งที่มาของไมโครพลาสติก

ปัจจุบัน ไมโครพลาสติกเกิดได้จากหลายทาง โดยสามารถแยกแหล่งที่มาได้ดังนี้ 

การแตกสลายของขยะพลาสติก

พลาสติกที่เราทิ้งสู่สิ่งแวดล้อม เช่น ขวดพลาสติก ถุงพลาสติก อวนจับปลา หรือบรรจุภัณฑ์พลาสติก เมื่อโดนแสงแดด ความร้อน และแรงเสียดสี จะค่อย ๆ แตกตัวออกเป็นชิ้นเล็ก ๆ จนกลายเป็นไมโครพลาสติก การเสื่อมสลายนี้ทำให้พลาสติกที่เคยมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า กลายเป็นชิ้นที่เล็กมากจนไม่สามารถมองเห็นได้ อีกทั้งเมื่อถูกน้ำหรืออากาศพัดกระจายไปยังพื้นที่ต่าง ๆ ก็สามารถซึมซับเข้าสู่ร่างกายของเราได้ 

ผลิตภัณฑ์ที่มีไมโครพลาสติกโดยตรง

ผลิตภัณฑ์บางชนิดถูกผลิตให้มีชิ้นส่วนพลาสติกขนาดเล็ก เช่น เม็ดสครับ (Microbeads) ในสบู่ ยาสีฟัน หรือเครื่องสำอางชนิดต่าง ๆ นอกจากนี้ เส้นใยสังเคราะห์จากเสื้อผ้า เช่น โพลีเอสเตอร์ ไนลอน หรืออะคริลิก ก็เป็นแหล่งที่ทำให้ไมโครพลาสติกหลุดออกระหว่างการซักล้างได้เช่นเดียวกัน 

ไมโครพลาสติกเข้าสู่ร่างกายของเราได้อย่างไร?

ไมโครพลาสติกคือเศษพลาสติกขนาดเล็กที่สามารถเข้าสู่ร่างกายมนุษย์ได้หลายช่องทาง แต่วิธีหลัก ๆ ที่ร่างกายได้รับไมโครพลาสติกมีดังนี้

ผ่านอาหารและน้ำ

จากงานวิจัยพบว่า ไมโครพลาสติกสามารถปนเปื้อนอยู่ในสัตว์ทะเล เช่น ปลา กุ้ง หอย จากการที่สัตว์น้ำเหล่านี้กินเข้าไป รวมถึงอาหารและน้ำดื่มที่ผ่านกระบวนการแปรรูปที่ใช้บรรจุภัณฑ์พลาสติก การบริโภคอาหารเหล่านี้อาจทำให้เราสะสมไมโครพลาสติกเข้าไปในร่างกายโดยไม่รู้ตัว

ผ่านทางอากาศ

นอกจากอาหารและน้ำแล้ว ไมโครพลาสติกยังสามารถเข้าสู่ร่างกายผ่านการหายใจ โดยมีแหล่งกำเนิดจากเส้นใยสังเคราะห์ ฝุ่นละอองในอากาศ รวมถึงการสึกหรอของยางรถยนต์ ซึ่งกลายเป็นอนุภาคเล็ก ๆ ลอยอยู่รอบตัวเรา 

ผลิตภัณฑ์ในชีวิตประจำวัน

ชีวิตประจำวันของเรามีโอกาสสัมผัสไมโครพลาสติกได้ตลอดเวลา เช่น การใช้ขวดพลาสติกซ้ำ การบรรจุอาหารในกล่องพลาสติก การใช้ภาชนะพลาสติกกับอาหารร้อน ล้วนเพิ่มความเสี่ยงในการปล่อยอนุภาคพลาสติกเข้าสู่ร่างกายโดยไม่รู้ตัวทั้งสิ้น 

ผลกระทบของไมโครพลาสติกต่อสุขภาพ 

การสะสมของไมโครพลาสติกในร่างกายอาจส่งผลต่อสุขภาพทั้งระยะสั้นและระยะยาว เช่น 

ผลกระทบทั่วไปต่อร่างกาย

ไมโครพลาสติกที่สะสมในร่างกายสามารถกระตุ้นให้เกิดการอักเสบ (Inflammation) และความเครียดออกซิเดทีฟ (Oxidative Stress) ซึ่งเป็นสาเหตุของความเสียหายของเซลล์และเนื้อเยื่อ นอกจากนี้ ยังอาจไปรบกวนระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้ร่างกายมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อสิ่งแปลกปลอมเกินควร และเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคเรื้อรังบางชนิด

ผลต่อระบบสืบพันธุ์ชายและหญิง

ไมโครพลาสติกที่เข้าสู่ร่างกายอาจส่งผลกระทบต่อภาวะเจริญพันธุ์ทั้งในเพศชายและเพศหญิง ดังนี้

• ในเพศชาย : การปนเปื้อนของไมโครพลาสติกในอัณฑะและน้ำอสุจิ อาจลดคุณภาพของอสุจิ ทำให้การเคลื่อนที่หรือรูปร่างผิดปกติไป และเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะมีบุตรยาก
• ในเพศหญิง : การสะสมของไมโครพลาสติกในรังไข่และมดลูก รวมถึงสารเคมีที่มากับไมโครพลาสติก อาจไปรบกวนการทำงานของฮอร์โมน ส่งผลต่อการตกไข่และความสามารถในการตั้งครรภ์

แม้ว่าจะต้องมีการศึกษาเพิ่มเติมเพื่อยืนยันผลกระทบที่แน่ชัด แต่การค้นพบเหล่านี้เป็นสัญญาณเตือนว่าไมโครพลาสติกอาจเป็นหนึ่งในปัจจัยที่ทำให้คู่รักหลายคู่ประสบกับภาวะมีลูกยาก 

ปรึกษาแพทย์ผู้ชำนาญการเฉพาะทางด้านภาวะมีบุตรยาก เพื่อเพิ่มโอกาสให้กับการตั้งครรภ์จาก VFC Center ได้ที่นี่

 

วิธีลดการรับไมโครพลาสติกเข้าสู่ร่างกาย 

แม้ว่าจะเลี่ยงไมโครพลาสติกได้ยาก แต่เราสามารถลดปริมาณการสัมผัสและสะสมเข้าสู่ร่างกายได้ด้วยวิธีดังนี้

เลือกใช้ภาชนะที่ปลอดภัย

• หลีกเลี่ยงการใช้พลาสติกกับความร้อน : งดการอุ่นอาหารในกล่องพลาสติกในไมโครเวฟ หันมาใช้ภาชนะแก้วหรือเซรามิกแทน
• ใช้ภาชนะที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม : เช่น ขวดและแก้วสเตนเลส หรือกล่องอาหารจากแก้วและสเตนเลส

กินอาหารสดและสะอาด

• ล้างผักและผลไม้ให้สะอาด : ล้างด้วยน้ำสะอาดหรือใช้น้ำส้มสายชูผสมน้ำเพื่อชำระล้างสารตกค้างและสิ่งปนเปื้อน
• ลดอาหารแปรรูป : เลือกซื้ออาหารสดที่ไม่ต้องผ่านบรรจุภัณฑ์พลาสติก และปรุงอาหารเองที่บ้านให้มากขึ้นเพื่อควบคุมความสะอาด

ลดการใช้พลาสติกในชีวิตประจำวัน

• ใช้ถุงผ้าแทนถุงพลาสติก : พกถุงผ้าติดตัวเสมอเพื่อลดการใช้ถุงพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวทิ้ง
• เลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่ไม่ใช้ไมโครพลาสติก : อ่านฉลากเครื่องสำอางและผลิตภัณฑ์ดูแลผิวหน้าเพื่อหลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมของเม็ดสครับพลาสติก

จะเห็นได้ว่า ไมโครพลาสติกคืออีกหนึ่งสิ่งที่ต้องเฝ้าระวังและควรหลีกเลี่ยง โดยเฉพาะหากต้องการเตรียมร่างกายให้แข็งแรงเพื่อให้พร้อมต่อการตั้งครรภ์ สำหรับคู่รักที่กำลังพิจารณาวางแผนมีบุตรอย่างมั่นใจ ที่ VFC Center ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร (V Fertility Center) พร้อมให้คำปรึกษาและดูแลทุกขั้นตอนโดยสูตินรีแพทย์ผู้ชำนาญการ ด้วยเทคโนโลยีที่ทันสมัยและมาตรฐานระดับสากล เราเชื่อว่าทุกความฝันในการมีลูกสามารถเป็นจริงได้ เมื่อมีการวางแผนที่ดีตั้งแต่วันนี้

คำถามที่พบบ่อย (FAQ)

Q : ไมโครพลาสติกคืออะไร และแตกต่างจากพลาสติกทั่วไปอย่างไร?

A : ไมโครพลาสติกคือเศษพลาสติกขนาดเล็กกว่า 5 มิลลิเมตร ที่เกิดจากการแตกตัวของพลาสติกชิ้นใหญ่หรือถูกผลิตขึ้นมาโดยตรง แตกต่างจากพลาสติกทั่วไปตรงที่มีขนาดเล็กมากจนสามารถปนเปื้อนในอาหาร น้ำ และอากาศ รวมถึงเข้าสู่ร่างกายได้โดยไม่รู้ตัว

Q : ไมโครพลาสติกเข้าสู่ร่างกายเราได้จากทางไหนบ้าง?

A : ไมโครพลาสติกสามารถเข้าสู่ร่างกายได้หลายทาง เช่น อาหารทะเล น้ำดื่ม บรรจุภัณฑ์พลาสติก อากาศที่มีฝุ่นหรือเส้นใยสังเคราะห์ รวมถึงการใช้ผลิตภัณฑ์ในชีวิตประจำวันอย่างขวดและกล่องพลาสติก

Q : ไมโครพลาสติกส่งผลต่อสุขภาพและภาวะเจริญพันธุ์จริงหรือไม่?

A : ผลงานวิจัยบางชิ้นพบว่า ไมโครพลาสติกที่สะสมอยู่ในร่างกาย มีความเกี่ยวข้องกับการอักเสบ ความเครียดออกซิเดทีฟ และการเปลี่ยนแปลงของระบบภูมิคุ้มกัน อีกทั้งยังอาจส่งผลต่อคุณภาพอสุจิ การทำงานของรังไข่ และภาวะมีบุตรยาก แม้ยังไม่มีข้อสรุปที่แน่ชัด แต่ถือเป็นความเสี่ยงที่ควรระวัง

Q : เราสามารถลดการรับไมโครพลาสติกเข้าสู่ร่างกายได้อย่างไร?

A : วิธีที่ทำได้คือ เลือกใช้ภาชนะที่ปลอดภัยแทนพลาสติก โดยเฉพาะเมื่อต้องนำพลาสติกเหล่านั้นไปสัมผัสกับความร้อน รวมถึงการกินอาหารสดที่สะอาด ลดอาหารแปรรูปที่ห่อด้วยพลาสติก และลดการใช้พลาสติกแบบครั้งเดียวทิ้งในชีวิตประจำวัน

Q : การวางแผนมีบุตรเกี่ยวข้องกับไมโครพลาสติกอย่างไร?

A : เนื่องจากไมโครพลาสติกอาจส่งผลต่อคุณภาพของเซลล์สืบพันธุ์ การวางแผนการมีบุตรตั้งแต่เนิ่น ๆ ควบคู่ไปกับการดูแลสุขภาพ และขอคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญด้านภาวะการเจริญพันธุ์ จะช่วยเพิ่มความมั่นใจและเพิ่มโอกาสมีบุตรได้ในอนาคต

 

บทความโดย แพทย์หญิงศรมน ทรงวีรธรรม

ติดต่อสอบถามหรือนัดหมายแพทย์ ได้ที่

VFC ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร 

Hotline: 082-903-2035 

LINE Official: @vfccenter