น้ำอสุจิน้อย ท้องได้หรือไม่ ? เข้าใจสาเหตุและรู้วิธีป้องกัน

การมีบุตรเป็นความฝันของคู่แต่งงานที่ต้องการสร้างครอบครัวอันอบอุ่น แต่หนทางสู่การเป็นพ่อแม่กลับไม่ใช่เรื่องง่ายสำหรับคู่รักบางคู่ โดยเฉพาะเมื่อฝ่ายชายมีภาวะน้ำอสุจิน้อย ซึ่งเป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อภาวะมีบุตรยาก เนื่องจากน้ำอสุจิมีความสำคัญอย่างยิ่งในกระบวนการสืบพันธุ์ หากมีปริมาณหรือคุณภาพไม่เพียงพอ โอกาสในการปฏิสนธิก็จะลดลง

แต่ด้วยความก้าวหน้าทางการแพทย์ในปัจจุบัน ผู้ที่มีภาวะนี้ยังมีโอกาสมีบุตรได้ เพียงแต่ต้องเข้าใจถึงสาเหตุและรักษาให้ตรงจุด ก็จะช่วยเพิ่มโอกาสในการมีบุตรได้

น้ำอสุจิน้อย คืออะไร ?

น้ำอสุจิน้อย หรือ Oligospermia เป็นภาวะที่ผู้ชายมีจำนวนอสุจิในน้ำอสุจิต่ำกว่าเกณฑ์ปกติ ซึ่งส่งผลต่อความสามารถในการเจริญพันธุ์และการมีบุตร โดยเกณฑ์การวินิจฉัยว่าเป็นผู้มีภาวะอสุจิน้อย มีดังนี้

• ด้านปริมาตร โดยปกติแล้ว น้ำอสุจิควรมีปริมาตร 2.6 มิลลิลิตรต่อการหลั่งหนึ่งครั้ง รวมถึงควรมีความเข้มข้นของตัวอสุจิมากกว่าหรือเท่ากับ 15 ล้านตัวต่อมิลลิลิตร
• ด้านการเคลื่อนไหว อสุจิควรเคลื่อนที่ได้ดี คล่องแคล่ว เพื่อให้สามารถว่ายผ่านปากมดลูกไปพบกับไข่ในท่อนำไข่ และต้องมากกว่าหรือเท่ากับร้อยละ 40 ของจำนวนตัวอสุจิ
• ด้านรูปร่าง สำหรับอสุจิปกติต้องมีส่วนหัว (Head) เป็นรูปวงรี ส่วนลำตัว (Midpiece) ควรป้อมและสั้นกว่าส่วนหางเล็กน้อย และส่วนหาง (Tail) จะยาวกว่าส่วนหัว 7-15 เท่า โดยในการหลั่งหนึ่งครั้ง ควรมีอสุจิที่รูปร่างปกติอย่างน้อยร้อยละ 4

น้ำอสุจิน้อย เพราะอะไร ?

สำหรับสาเหตุของภาวะน้ำอสุจิน้อยเกิดได้จากหลายปัจจัย โดยสาเหตุที่พบได้บ่อย มีดังนี้

ปัจจัยทางกายภาพ

ความผิดปกติของฮอร์โมนเพศชาย

ฮอร์โมนเพศชายโดยเฉพาะเทสโทสเตอโรนมีบทบาทสำคัญในการสร้างอสุจิ หากระดับฮอร์โมนไม่สมดุล เช่น มีระดับฮอร์โมน FSH และ LH ผิดปกติ จะส่งผลต่อการสร้างอสุจิ จนทำให้เกิดภาวะน้ำอสุจิน้อยได้

การติดเชื้อในระบบสืบพันธุ์

การติดเชื้อในอวัยวะสืบพันธุ์ เช่น หนองใน อัณฑะอักเสบ ต่อมลูกหมากอักเสบ หรือเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ทำให้ระบบสืบพันธุ์เกิดการอักเสบ จนเกิดการอุดตันหรือพังผืด ส่งผลให้จำนวนอสุจิลดลง หรือคุณภาพของอสุจิแย่ลง

โรคประจำตัว

โรคเรื้อรังบางชนิด เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง โรคไตเรื้อรัง ส่งผลต่อการไหลเวียนของเลือดไปยังอวัยวะสืบพันธุ์ และทำให้คุณภาพและจำนวนอสุจิน้อยลง

ปัจจัยทางกายภาพ

การสัมผัสสารเคมีหรือรังสี

การทำงานในสภาพแวดล้อมที่มีสารเคมีอันตราย เช่น ยาฆ่าแมลง สารกำจัดศัตรูพืช สารตะกั่ว หรือการได้รับรังสีในปริมาณสูง สามารถทำลายเซลล์สร้างอสุจิและส่งผลต่อคุณภาพของน้ำอสุจิได้

การสูบบุหรี่และการดื่มแอลกอฮอล์

หากสูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ จะส่งผลเสียต่อคุณภาพของอสุจิ เนื่องจากสารในบุหรี่และแอลกอฮอล์ จะไปกระตุ้นให้การผลิตฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนลดลง

ความเครียดและการพักผ่อนไม่เพียงพอ

ความเครียดเรื้อรังและการพักผ่อนไม่เพียงพอส่งผลต่อระบบฮอร์โมนในร่างกาย ทำให้การสร้างอสุจิลดลง อีกทั้งการนอนน้อยหรือนอนไม่มีคุณภาพ ยังกระทบต่อระบบภูมิคุ้มกันและการซ่อมแซมเซลล์ในร่างกาย รวมถึงเซลล์สร้างอสุจิด้วย

น้ำอสุจิน้อย ท้องได้หรือไม่ ?

แม้จะมีภาวะน้ำอสุจิน้อย แต่ยังมีโอกาสทำให้คู่สมรสของคุณตั้งครรภ์ได้ ทั้งจากวิธีธรรมชาติหากมีภาวะที่ไม่รุนแรง หรือด้วยความช่วยเหลือจากเทคโนโลยีทางการแพทย์ ซึ่งความรุนแรงของภาวะน้ำอสุจิน้อย แบ่งออกได้เป็น ดังนี้

• ภาวะน้ำอสุจิน้อยระดับเล็กน้อยหรือมีจำนวน 5-15 ล้านตัวต่อมิลลิลิตร ยังมีโอกาสตั้งครรภ์ตามธรรมชาติได้ แต่อาจใช้เวลานานกว่าปกติ
• ภาวะน้ำอสุจิน้อยระดับปานกลาง หรือมีจำนวน 1-5 ล้านตัวต่อมิลลิลิตร ซึ่งโอกาสตั้งครรภ์ตามธรรมชาติจะลดลงมาก อาจต้องพิจารณาใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์
• ภาวะน้ำอสุจิน้อยระดับรุนแรง หรือมีจำนวนน้อยกว่า 1 ล้านตัวต่อมิลลิลิตร โอกาสตั้งครรภ์ตามธรรมชาติน้อยมาก จำเป็นต้องพึ่งเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์

วิธีการตรวจวินิจฉัย เพื่อประเมินความรุนแรงของภาวะน้ำอสุจิน้อย

สำหรับการประเมินความรุนแรงของภาวะน้ำอสุจิน้อยและไม่มีคุณภาพ ทำได้ด้วยการตรวจวิเคราะห์น้ำอสุจิ (Semen Analysis) เพื่อพิจารณาปัจจัยต่าง ๆ เหล่านี้

• ปริมาณน้ำอสุจิ
• ความเข้มข้นของอสุจิ (จำนวนต่อมิลลิลิตร)
• การเคลื่อนไหวของอสุจิ
• รูปร่างและโครงสร้างของอสุจิ
• ค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH)

นอกจากนี้ แพทย์อาจแนะนำให้ตรวจเพิ่มเติม เช่น การตรวจระดับฮอร์โมน การตรวจทางพันธุกรรม หรือการตรวจอัลตราซาวนด์อัณฑะ เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงของภาวะน้ำอสุจิน้อย

วิธีการเพิ่มโอกาสการตั้งครรภ์

หากมีภาวะน้ำอสุจิน้อยรุนแรง แพทย์อาจแนะนำให้ใช้เทคโนโลยีช่วยในการเจริญพันธุ์ เพื่อเพิ่มโอกาสในการมีบุตร โดยแบ่งออกเป็นวิธีการ ดังนี้

• การทำ IUI เหมาะสำหรับผู้ที่มีภาวะน้ำอสุจิน้อยระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง โดยจะคัดแยกอสุจิที่แข็งแรงและฉีดเข้าสู่โพรงมดลูกโดยตรง เพื่อลดระยะทางที่อสุจิต้องเดินทางไปพบกับไข่ ทำให้เกิดการปฏิสนธิตามธรรมชาติ
• การทำ IVF เป็นการนำไข่ออกมาปฏิสนธิกับอสุจิในห้องปฏิบัติการ แล้วย้ายตัวอ่อนกลับเข้าสู่โพรงมดลูก เพื่อให้เจริญเติบโตในครรภ์ต่อไป
• การทำ ICSI เป็นเทคนิคพิเศษที่พัฒนาต่อยอดจากการทำ IVF โดยแพทย์จะเลือกอสุจิเพียงหนึ่งตัวและฉีดเข้าไปในไข่โดยตรง เพื่อให้เกิดการปฏิสนธิ

วิธีการนำอสุจิมาใช้ในการทำ IUI, IVF และ ICSI

• การใช้เข็มเจาะไปที่ท่อพักอสุจิ หรือการทำ PESA (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration) เป็นวิธีการเก็บอสุจิโดยการใช้เข็มเจาะไปที่ท่อพักอสุจิ (Epididymis) ซึ่งเป็นท่อขดที่อยู่ด้านบนของอัณฑะ เพื่อดูดเอาอสุจิออกมา เหมาะสำหรับผู้ที่มีภาวะไม่มีอสุจิในน้ำอสุจิชนิดอุดตัน (Obstructive Azoospermia) ซึ่งอาจมีสาเหตุจากการอุดตันที่ท่อนำอสุจิหรือท่อพักอสุจิ

• การผ่าตัดเอาอสุจิออกจากเนื้ออัณฑะ หรือการทำ TESE (Testicular Sperm Extraction) เป็นวิธีการเก็บอสุจิโดยการผ่าตัดเอาเนื้อเยื่ออัณฑะออกมาเพื่อนำไปคัดเลือกหาอสุจิในห้องปฏิบัติการ เหมาะสำหรับผู้ที่มีภาวะไม่มีอสุจิในน้ำอสุจิชนิดไม่อุดตัน (Non-obstructive Azoospermia) ซึ่งมีสาเหตุจากความผิดปกติในการสร้างอสุจิ

แนวทางการป้องกันและดูแลตนเอง

คู่แต่งงานที่วางแผนมีบุตร ฝ่ายชายควรปรับเปลี่ยนการใช้ชีวิต เพื่อป้องกันและลดความเสี่ยงในการเกิดภาวะน้ำอสุจิน้อย ซึ่งทำได้ดังนี้

การปรับปรุงวิถีชีวิต

• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ได้แก่ อาหารที่มี สังกะสี วิตามินซี และโฟเลต เพื่อช่วยบำรุงอสุจิ เช่น ไข่ ปลา ถั่ว และผักใบเขียว
• ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เช่น การเดินเร็ว ว่ายน้ำ หรือโยคะ เพื่อช่วยกระตุ้นระบบไหลเวียนโลหิต
• หลีกเลี่ยงสารเสพติดและสารเคมีอันตราย หลีกเลี่ยงการสัมผัสสารพิษ และลดการดื่มแอลกอฮอล์ เนื่องจากสิ่งเหล่านี้ล้วนส่งผลต่อการเกิดภาวะมีบุตรยาก

การตรวจสุขภาพประจำปี

• เข้ารับการตรวจสุขภาพสม่ำเสมอ เพื่อเช็กความผิดปกติของระบบสืบพันธุ์
• ตรวจภาวะมีบุตรยาก หากพยายามตั้งครรภ์มาเกิน 1 ปีแล้วไม่สำเร็จ ควรเข้ารับคำปรึกษาจากแพทย์

การเข้าใจถึงสาเหตุของภาวะน้ำอสุจิน้อย จะช่วยให้สามารถวางแผนการมีบุตรได้อย่างมีประสิทธิภาพ และสำหรับคู่สมรสที่สงสัยว่าตนเองมีภาวะมีบุตรยาก สามารถปรึกษาได้ที่ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร (V Fertility Center) เรามีแพทย์ผู้ชำนาญการพร้อมให้การตรวจวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม ช่วยให้คุณได้มีบุตรมาเติมเต็มชีวิตครอบครัวให้สมความตั้งใจ

บทความโดย แพทย์วนากานต์ สิงหเสนา

ติดต่อสอบถามหรือนัดหมายแพทย์ได้ที่

VFC ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร

Hotline : 082-903-2035

Line Official : @vfccenter

อ่านบทความสุขภาพ : https://www.v-ivf.com/article/