การฉีดเชื้ออสุจิเข้าสู่โพรงมดลูก ทางออกสำหรับคนมีบุตรยาก
การฉีดอสุจิเข้าสู่โพรงมดลูกหรือ IUI คืออะไร? (intrauterine insemination)
การฉีดน้ำเชื้อเข้าโพรงมดลูกหรือการทำ IUI นับว่าเป็นการทำผสมเทียมที่มีข้อได้เปรียบกว่าวิธีอื่น ๆ เช่น การฉีดอสุจิเข้าที่ปากมดลูก (ICI; intracervical insemination) เพราะในการเตรียมอสุจิซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของขั้นตอนการทำ IUI จะมีการปั่นเลือกเฉพาะตัวอสุจิที่แข็งแรง มีการเคลื่อนไหวดีมาอยู่ในน้ำยาเพาะเลี้ยง (culture medium) ในปริมาตรน้อย (ประมาณ 0.4 – 0.5 มิลลิลิตร) จึงช่วยแก้ปัญหาความผิดปกติของฝ่ายชายที่ไม่รุนแรงได้ กับปัญหาอย่างมีตัวอสุจิน้อยหรือมีตัวที่เคลื่อนไหวน้อยได้ และการที่แยกตัวอสุจิออกจากน้ำอสุจิที่เหลืออยู่จะทำให้สามารถฉีดอสุจิที่ผ่านการเตรียมพร้อมมาแล้วเข้าสู่โพรงมดลูกได้โดยไม่ได้รับผลกระทบจากสารอื่น ๆ ที่มีในน้ำอสุจิ เช่น โปรตีน prostaglandins หรือแม้กระทั่งแบคทีเรียที่ปนเปื้อนอยู่
ในปัจจุบันการทำ IUI เป็นการรักษาเบื้องต้นของภาวะมีบุตรยากหลายสาเหตุ เช่น ความผิดปกติของทางฝ่ายชายที่ไม่รุนแรง, ภาวะเยื่อบุโพรงมดลูกระยะที่ 1-2, ภาวะมีบุตรยากโดยไม่ทราบสาเหตุ (unexplained infertility) ซึ่งการทำ IUI สามารถช่วยลดโอกาสได้รับเชื้อ HIV ในรายที่สามีมีการติดเชื้อ (serodiscordant couple) หรือแม้กระทั่งในรายที่กระตุ้นไข่เพื่อที่จะทำการรักษาด้วยเทคโนโลยีวิธีอื่นแล้วเกิดการตอบสนองที่ไม่ปกติ (poor responder) ก็สามารถเปลี่ยนเป็น IUI ได้ถ้าท่อนำไข่ยังดีอยู่
การกระตุ้นไข่ (ovarian stimulation) สำหรับการทำ IUI
การรักษาด้วยวิธีนี้สามารถทำได้ทั้งในรอบเดือนธรรมชาติที่ไม่มีการกระตุ้นไข่ และรอบเดือนที่ทำการกระตุ้นไข่เพื่อให้มีไข่ตกหลายใบขึ้น เพื่อเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์
ก่อนทำ IUI แพทย์จะทำการกระตุ้นการตกไข่ของฝ่ายหญิง ด้วยการให้รับประทานยาหรือฉีดยาเพื่อให้เกิดการตกไข่ โดยจะใช้ยากระตุ้นไข่ในวันที่ 3 หลังจากประจำเดือนมา จากนั้นแพทย์จะอัลตราซาวด์เพื่อตรวจดูขนาดของไข่ ก่อนทำ IUI หากมีขนาดที่พอเหมาะและพร้อมผสมกับอสุจิแล้ว จึงจะนัดวันฉีดยากระตุ้นเพื่อให้ไข่ตก
เมื่อไข่ตกภายใน 24 – 40 ชั่วโมง แพทย์จะฉีดน้ำเชื้อเข้าสู่โพรงมดลูกเพื่อให้อสุจิที่แข็งแรงว่ายเข้ามาผสมกับไข่ โดยมีการนอนพักประมาณ 15 – 30 นาที แล้วให้กลับไปพักที่บ้าน ซึ่งเราสามารถใช้ชีวิตประจำวันได้ตามปกติ และไม่ควรยกของหนัก
การเตรียมอสุจิสำหรับการทำ IUI
นอกจากปริมาตรของน้ำอสุจิที่มีมากเกินกว่าจะทำการฉีดเข้าไปในโพรงมดลูกได้แล้ว น้ำอสุจิยังมีส่วนประกอบอื่น ๆ ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อการตั้งครรภ์ได้ด้วย ดังนั้นจึงต้องมีกระบวนการเตรียมเชื้ออสุจิ เพื่อให้ได้อสุจิที่มีคุณภาพสำหรับฉีดเข้าโพรงมดลูก
ซึ่งฝ่ายชายจะต้องงดการมีเพศสัมพันธ์ 2 – 3 วัน ก่อนแพทย์นัดมาทำ IUI และเมื่อถึงวันนัดฉีดน้ำเชื้อเข้าโพรงมดลูก นักวิทยาศาสตร์จะทำการคัดกรองน้ำอสุจิโดยการปั่นเลือกเฉพาะตัวอสุจิที่มีคุณภาพดี ซึ่งจะใช้เวลาประมาณ 1 – 2 ชั่วโมง
ในขั้นตอนการฉีดอสุจิเข้าไปในโพรงมดลูกต้องอาศัยหลักปราศจากเชื้อ ซึ่งต้องทำให้เกิดการกระทบกระเทือนน้อยที่สุดเพื่อลดการอักเสบติดเชื้อ และลดการกระตุ้นให้มดลูกเกิดการหดรัดตัว โดยหลังฉีดจะให้ผู้ป่วยนอนพักประมาณ 15 นาที จากนั้นสามารถกลับไปใช้ชีวิตได้ตามปกติ
อัตราการตั้งครรภ์จากการรักษาโดยวิธี IUI
อัตราการตั้งครรภ์ของการฉีดน้ำเชื้อเข้าโพรงมดลูกนั้นมีความแตกต่างกันไปตามสาเหตุของภาวะมีบุตรยาก และวิธีการกระตุ้นไข่ จึงทำให้ตัวเลขอัตราความสำเร็จของแต่ละสถาบันแตกต่างกันไป ส่วนปัจจัยที่มีผลกระทบต่อโอกาสสำเร็จจากการทำ IUI นั้นมีดังนี้
- อายุของคู่สมรสทั้งฝ่ายหญิงและฝ่ายชาย เนื่องจากอายุที่เพิ่มขึ้นของคู่สมรสฝ่ายหญิงจะสัมพันธ์กับคุณภาพของไข่และคุณภาพของเยื่อบุโพรงมดลูกให้ต่ำลง
- อัตราการตั้งครรภ์จค่อนข้างดีใน 3 รอบแรกของการรักษา จึงมีการแนะนำให้ทำไม่เกิน 4-6 รอบ/เดือน หากไม่มีการตั้งครรภ์ ควรแนะนำวิธีเด็กหลอดแก้ว
- ความสมบูรณ์ของอสุจิ เป็นปัจจัยสำคัญที่สุดของการรักษา
โอกาสการตั้งครรภ์จากการทำ IUI มีประมาณ 10-20 เปอร์เซ็นต์ และถ้าฝ่ายหญิงใช้ยากระตุ้นรังไข่ เพื่อให้ไข่ตกมากกว่า 1 ใบในรอบเดือนนั้น ก็จะมีโอกาสตั้งครรภ์มากขึ้น และเพิ่มโอกาสในการได้ลูกแฝดด้วย
ภาวะแทรกซ้อนของการรักษา
ภาวะแทรกซ้อนที่พบจากการทำ IUI นั้นอาจเกิดได้จากหลายขั้นตอน เช่น ความเสี่ยงในขณะตั้งครรภ์ โดยเฉพาะกรณีที่มีทารกมากกว่า 2 คน ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนจากการที่มีการเจริญของไข่จำนวนหลายใบ จนส่งผลกระทบต่อทั้งมารดาและทารก, ความเสี่ยงที่เกิดในช่วงของการเตรียมอสุจิ เช่น การสลับอสุจิของคู่สมรสคนละคู่ ซึ่งสามารถป้องกันได้ด้วยระบบควบคุมที่มีคุณภาพ หรือโอกาสที่จะถ่ายทอดโรคติดเชื้อโดยเฉพาะโรคเอดส์จากสามีไปยังภรรยาได้ ส่วนภาวะแทรกซ้อนที่เป็นผลมาจากกระบวนการฉีดอสุจินั้น คือการติดเชื้ออักเสบในโพรงมดลูกซึ่งเกิดจากแบคทีเรียบริเวณช่องคลอดและปากมดลูก ที่ถูกนำเข้าสู่โพรงมดลูกในขั้นตอนการฉีดอสุจิ และอาจมีภาวะอื่นร่วมด้วย เช่น การหดรัดตัวของมดลูกซึ่งอาจเป็นผลจากการกระทบกระเทือนจากการใส่สาย
ในส่วนของการทำ IUI ว่าทำที่ไหนดี และมีราคาเท่าไร ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร (V Fertility Center) ที่ได้รับการรับรองจากราชวิทยาลัยสูตินรีเวชแห่งประเทศไทย พร้อมให้คำปรึกษาเพื่อหาวิธีที่เหมาะสม ด้วยบริการที่ครบทุกขั้นตอนการรักษา