ผู้ชายเป็นหมันเกิดจากอะไร และเทคนิคช่วยเพิ่มโอกาสมีลูก

ภาวะผู้ชายเป็นหมัน (Male Infertility) คือภาวะที่ผู้ชายไม่สามารถทำให้คู่สมรสตั้งครรภ์ได้ แม้จะมีเพศสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอโดยไม่ได้คุมกำเนิดเป็นเวลามากกว่า 1 ปี สำหรับปัญหานี้เกิดได้จากหลายสาเหตุ ตั้งแต่ความผิดปกติของระบบสืบพันธุ์ไปจนถึงพฤติกรรมการใช้ชีวิต ซึ่งหากเข้าใจสาเหตุและปัจจัยเสี่ยง จะช่วยให้สามารถวางแผนการรักษาและเพิ่มโอกาสมีบุตรได้ 

วางแผนตั้งครรภ์กับแพทย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์การเจริญพันธุ์ที่ VFC Center ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร 

สาเหตุที่พบบ่อยของภาวะผู้ชายเป็นหมัน

ฝ่ายชายเป็นหมันคือภาวะไม่มีตัวอสุจิออกมาในน้ำเชื้อที่หลั่งออกมาเลย ซึ่งอาจเกิดได้จากหลายสาเหตุ ดังนี้

การอุดตันของท่อนำอสุจิ (Obstruction of Vas Deferens)

ภาวะที่อสุจิถูกผลิตขึ้นภายในอัณฑะตามปกติ แต่ไม่สามารถเดินทางมาผสมกับน้ำเชื้อได้ เนื่องจากท่อนำอสุจิอุดตัน ซึ่งอาจเกิดจากสาเหตุเหล่านี้

• การติดเชื้อในระบบสืบพันธุ์ เช่น หนองในแท้ หนองในเทียม หรือวัณโรคในอัณฑะ
• การอักเสบเรื้อรังของหลอดเก็บอสุจิ (Epididymis)
• เคยผ่าตัดหรือเคยเกิดอุบัติเหตุ ที่ส่งผลให้ท่อนำอสุจิหรือบริเวณอวัยวะเพศเกิดพังผืด

ไม่มีท่อนำอสุจิมาตั้งแต่กำเนิด (Congenital Absence of Vas Deferens)

ภาวะความผิดปกติทางพันธุกรรม ส่งผลให้ผู้ชายบางรายไม่มีท่อนำอสุจิทั้งสองข้างตั้งแต่กำเนิด ทำให้อสุจิที่ผลิตได้ในอัณฑะไม่สามารถออกมาภายนอกได้เลย ภาวะนี้มักพบร่วมกับยีนกลายพันธุ์ของโรคปอดเรื้อรัง Cystic Fibrosis ซึ่งส่งผลให้เกิดปัญหาทางระบบสืบพันธุ์ร่วมด้วย

มีปัญหาในการหลั่งน้ำอสุจิ (Ejaculatory Disorders)

การหลั่งน้ำอสุจิผิดปกติเป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้ผู้ชายไม่สามารถปล่อยน้ำเชื้อได้ตามปกติ แบ่งได้เป็นหลายลักษณะ เช่น

• ภาวะหลั่งย้อนกลับ (Retrograde Ejaculation) น้ำอสุจิไหลย้อนกลับเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะแทนที่จะหลั่งออกมา เกิดได้จากโรคเบาหวาน การใช้ยาบางชนิด หรือการผ่าตัดต่อมลูกหมาก
• ภาวะไม่หลั่งอสุจิ (Anejaculation) ไม่มีการหลั่งแม้จะถึงจุดสุดยอด มักเกิดจากปัญหาทางระบบประสาทหรือไขสันหลัง

ตัวอสุจิตายหมดหรือมีการอักเสบของอัณฑะ (Testicular Failure/ Orchitis)

แม้ว่าจะสามารถหลั่งน้ำเชื้อได้ตามปกติ แต่อสุจิที่หลั่งออกมาไม่สามารถเคลื่อนไหวได้ หรือไม่แข็งแรงเพียงพอ ซึ่งมักเกิดจากสาเหตุเหล่านี้

• การอักเสบของอัณฑะ (Orchitis) โดยเฉพาะจากเชื้อไวรัสคางทูมในวัยผู้ใหญ่ ซึ่งอาจไปทำลายเซลล์ที่สร้างอสุจิ
• การติดเชื้อเรื้อรังในระบบสืบพันธุ์ เช่น ต่อมลูกหมากอักเสบหรือหลอดเก็บอสุจิอักเสบ
• การได้รับรังสีหรือสารเคมีเป็นเวลานาน ส่งผลทำลายเซลล์ที่สร้างอสุจิ
• ความผิดปกติของหลอดเลือดดำในถุงอัณฑะ (Varicocele) ทำให้อุณหภูมิในอัณฑะสูงเกินไปและทำลายการผลิตอสุจิ

อาการและสัญญาณเตือนของภาวะผู้ชายเป็นหมัน

ส่วนใหญ่ภาวะมีบุตรยากในผู้ชายจะไม่สามารถสังเกตได้ด้วยตาเปล่า แต่จะตรวจพบได้จากการตรวจคุณภาพของน้ำเชื้อ (Semen Analysis) โดยจะวิเคราะห์จากค่าต่าง ๆ ดังนี้

• ปริมาณน้ำอสุจิ (Semen Volume) ปกติควรมีปริมาณมากกว่า 1.4 มิลลิลิตรต่อการหลั่งหนึ่งครั้ง หากต่ำกว่านี้อาจบ่งชี้ถึงการผลิตน้ำเชื้อที่น้อยผิดปกติ หรือมีการอุดตันของท่อนำอสุจิ
• ความเข้มข้นของอสุจิ (Sperm Concentration) ค่าปกติควรมีอสุจิอย่างน้อย 16 ล้านตัวต่อมิลลิลิตร หากต่ำกว่านี้ถือว่าอยู่ในภาวะอสุจิน้อย (Oligozoospermia) ซึ่งทำให้โอกาสในการปฏิสนธิลดลงอย่างมาก
• การเคลื่อนไหวของอสุจิ (Sperm Motility) ปกติอสุจิควรมีอัตราการเคลื่อนไหวอย่างน้อย 42% ขึ้นไปของจำนวนทั้งหมด หากต่ำกว่านี้ถือว่ามีภาวะอสุจิเคลื่อนไหวน้อย (Asthenozoospermia) ส่งผลให้อสุจิไม่สามารถเคลื่อนที่ไปถึงไข่เพื่อทำการปฏิสนธิได้
• รูปร่างของอสุจิ (Sperm Morphology) ควรมีอสุจิที่มีรูปร่างสมบูรณ์อย่างน้อย 4% ขึ้นไปของจำนวนทั้งหมด หากรูปร่างผิดปกติ เช่น หัวโต หางสั้น หรือคอหัก จะไม่สามารถเจาะเข้าไข่ได้ ทำให้โอกาสตั้งครรภ์ลดลง

นัดหมายเข้ามาตรวจคุณภาพน้ำอสุจิที่ VFC Center ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร 

 

ผู้ชายเป็นหมันมีลูกได้หรือไม่ ต้องทำอย่างไร ?

สำหรับผู้ชายเป็นหมัน ยังสามารถมีโอกาสมีลูกได้ ด้วยการใช้เทคโนโลยีช่วยเก็บอสุจิจากอัณฑะโดยตรง ได้แก่

• PESA (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration) คือการใช้เข็มแทงผ่านผิวหนังบริเวณอัณฑะเข้าไปในท่อพักน้ำเชื้อแล้วดูดตัวอสุจิออกมา เมื่อพบตัวอสุจิแล้วจะนำมาเจาะใส่ไข่เพียงตัวเดียวโดยใช้เครื่องมือพิเศษ(Micromanipulator) เพื่อเข้าสู่ขั้นตอนการรักษาภาวะมีบุตรยากในลำดับถัดไป 
• TESE (Testicular Epididymal sperm Extraction) คือการผ่าตัดเอาเนื้ออัณฑะออกมาเป็นชิ้นเล็ก ๆ แล้วแยกตัวอสุจิที่อยู่ในเนื้ออัณฑะออกมา 
• TESA (Testicular Sperm Aspiration) คือการใช้เข็มแทงผ่านผิวหนังบริเวณอัณฑะเข้าไปในลูกอัณฑะแล้วดูดตัวอสุจิออกมา  
• MESA (Microsurgical Epiddymal Sperm Aspiration) คือการผ่าตัดเข้าไปหาท่อพักน้ำเชื้อส่วน Epididymis โดยใช้กล้องกำลังขยายแล้วจึงใช้เข็มแทงเข้าไปเพื่อดูดตัวอสุจิออกมา 

ภาวะผู้ชายเป็นหมันไม่ใช่เรื่องที่ไม่สามารถรักษาได้ เพราะด้วยเทคโนโลยีทางการแพทย์สมัยใหม่ สามารถช่วยให้ผู้ชายที่เคยคิดว่าไม่มีโอกาสมีลูก สามารถมีบุตรได้จริง แต่ทั้งนี้ ควรเข้ารับการตรวจวินิจฉัยตั้งแต่เนิ่น ๆ ควบคู่ไปกับการดูแลสุขภาพที่เหมาะสม ก็จะช่วยเพิ่มโอกาสความสำเร็จในการมีบุตร  

 

คำถามที่พบบ่อย (FAQs)

Q: ผู้ชายที่เป็นหมันยังสามารถมีลูกได้หรือไม่?

A: สามารถมีลูกได้ด้วยเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์สมัยใหม่ เช่น PESA, TESA, TESE และ MESA ซึ่งช่วยให้แพทย์สามารถเก็บอสุจิโดยตรงจากอัณฑะหรือท่อเก็บน้ำเชื้อของฝ่ายชาย แม้จะไม่มีอสุจิในน้ำเชื้อก็ตาม จากนั้นจึงนำอสุจิที่ได้ไปใช้ในกระบวนการทำเด็กหลอดแก้วแบบ ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection) เพื่อเพิ่มโอกาสในการปฏิสนธิและตั้งครรภ์ได้สำเร็จ

Q: สาเหตุหลักของภาวะเป็นหมันในผู้ชายเกิดจากอะไร?

A: ภาวะเป็นหมันในผู้ชายเกิดได้จากหลายปัจจัย เช่น

• การอุดตันของท่อนำอสุจิ หรือไม่มีท่อนำอสุจิมาตั้งแต่กำเนิด
• ความผิดปกติในการหลั่งน้ำเชื้อ เช่น ภาวะหลั่งย้อนกลับ
• การติดเชื้อในระบบสืบพันธุ์ โดยเฉพาะจากไวรัสคางทูม ซึ่งอาจทำให้เกิดการอักเสบของอัณฑะและทำลายเซลล์ที่สร้างอสุจิ
• ปัจจัยด้านฮอร์โมนหรือโครโมโซม เช่น ภาวะ Klinefelter’s Syndrome ที่ส่งผลต่อการผลิตอสุจิ

Q: PESA และ TESA ต่างกันอย่างไร?

A: ทั้งสองวิธีเป็นเทคนิคการเก็บอสุจิจากอัณฑะ แต่แตกต่างกันในตำแหน่งและขั้นตอน

• PESA (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration) ใช้เข็มขนาดเล็กเจาะผ่านผิวหนังบริเวณถุงอัณฑะเพื่อดูดอสุจิจากท่อพักน้ำเชื้อ (Epididymis)
• TESA (Testicular Sperm Aspiration) ใช้เข็มดูดอสุจิโดยตรงจากเนื้ออัณฑะ (Testis)

ทั้งสองวิธีมักใช้ในกรณีที่ไม่พบอสุจิในน้ำเชื้อ โดยอสุจิที่ได้จะถูกนำไปใช้ในกระบวนการทำ ICSI ต่อไป

Q: การทำ ICSI ช่วยให้ผู้ชายที่ไม่มีอสุจิในน้ำเชื้อมีลูกได้อย่างไร?

A: การทำ ICSI (Intracytoplasmic Sperm Injection) คือเทคนิคการฉีดอสุจิเพียงหนึ่งตัวเข้าไปในไข่โดยตรงภายใต้กล้องจุลทรรศน์ ทำให้ผู้ชายที่มีอสุจิจำนวนน้อยมาก หรือไม่มีในน้ำเชื้อ สามารถใช้ตัวอสุจิที่เก็บจากอัณฑะหรือท่อพักน้ำเชื้อมาใช้ในการปฏิสนธินอกร่างกายได้ ช่วยเพิ่มโอกาสในการตั้งครรภ์ได้สูงกว่าวิธีธรรมชาติหลายเท่า

Q: ผู้ชายที่มีท่อนำอสุจิอุดตันควรใช้วิธีใดในการรักษา?

A: ในกรณีที่พบว่าท่อนำอสุจิอุดตัน แพทย์มักแนะนำให้ใช้เทคนิค เก็บอสุจิจากอัณฑะโดยตรง วิธีนี้ช่วยให้สามารถเก็บอสุจิที่มีคุณภาพดี และนำไปใช้ในกระบวนการ ICSI เพื่อเพิ่มอัตราความสำเร็จในการตั้งครรภ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

 

บทความโดย : พญ. ศรมน ทรงวีรธรรม

สูติ-นรีแพทย์เฉพาะทางด้านเวชศาสตร์การเจริญพันธ์ุ

ติดต่อสอบถามหรือนัดหมายแพทย์ได้ที่

VFC ศูนย์เทคโนโลยีเพื่อการมีบุตร 

Hotline: 082-903-2035 

LINE Official: @vfccenter